Neolitsko nalazište i javnost: primer Donje Branjevine kod Odžaka
Apstrakt: U stručnoj javnosti Donja Branjevina poznata je od polovine 60-ih godina 20. veka kao arheološko nalazište iz ranog neolita. U decenijama nakon otkrića sprovedena su obimna istraživanja, uz mnoge aktivnosti na zaštiti i prezentaciji, što ga je učinilo jednim od najpoznatijih i najznačajnijih praistorijskih nalazišta u Srbiji. U ovom radu prikazani su konteksti i okolnosti razvoja praistorijske arheologije u Srbiji koji su, prema našem mišljenju, doveli do prepoznavanja strukovnog i, potom, javnog značaja arheološkog nalazišta Donja Branjevina, odnosno jednog specifičnog nalaza, antropomorfne figurine poznate kao Crvenokosa boginja. Naš cilj je: 1) da ukažemo da su značaj Donje Branjevine i Crvenokose boginje inicirani i oblikovani još pre njihovog otkrića, kroz prethodni proces disciplinarnog razvoja u kome su posebnost nalazišta i nalaza bili iznenadno, ali dobrodošlo otkriće; 2) da podsetimo/skrenemo pažnju da upotreba arheološkog saznanja u modernom društvu, iako van okvira disciplinarne prakse, i dalje ima primarno uporište u samoj disciplini, odnosno u onome šta je i na koji način prezentovano javnosti. U zaključku, umesto da kritički preispitujemo moderno društvo i neočekivane ishode, skloniji smo da istaknemo potrebu temeljnog preispitivanja same discipline, odnosno načina na koji prikupljamo, vrednujemo i prezentujemo podatke.
Ključne reči: rani neolit, figurina, Donja Branjevina, Crvenokosa boginja, arheologija i javnost