Počeci mapiranja kultura u evropskoj arheologiji – o susretu vremena i prostora
Apstrakt: Praistorijska arheologija ima svoje korene u različitim praksama i naukama: antikvarstvu, prirodnoj istoriji, geologiji, filologiji i tako dalje. Krajem XIX veka u arheologiji se formiraju glavni konceptualni alati, između ostalih i „bazični blok“ – arheološka kultura. Identifikovanje prostorne dimenzije arheoloških kultura u velikoj meri je povezano sa inovacijama u bliskim disciplinama kakva je bila antropogeografija, čiji je osnivač Fridrih Racel (Friedrich Ratzel), ali i s generalnim razvojem kartografije koja se pokazuje kao korisno i „objektivno“ oruđe u mapiranju evropskih nacionalnih država i različitih etničkih ili lingvističkih zajednica. Fridrih Racel je sopstvene ideje zasnovao na učenjima Morica Vagnera (Moritz Wagner), geografa, putopisca i istraživača i njegovom „Zakonu o migracijama“ koji je Vagner zamislio kao dopunu Darvinove teorije evolucije. Inovativna metoda mapiranja kultura ali i migracionizam ostale su trajne oznake Racelove antropogeografije ali i „škole kulturnih krugova“. Primeri iz arheologije nemačkog govornog područja nedvosmisleno prikazuju na koji je način vizualizacija arheoloških kultura uticala i na samo tumačenje praistorije u Evropi.
Ključne reči: arheološka kultura, istorija arheologije, centralnoevropska arheologija, antropogeografija, kartografija, kulturni krugovi