O UTICAJU BENEVOLENTNE ASIMETRIJE NA METODOLOŠKI DIZAJN ISTRAŽIVANJA NA PRIMERU JEDNOG TEKUĆEG INTERDISCIPLINARNOG ISTRAŽIVANJA ROMA U SRBIJI
Apstrakt: Dok standardne etičko-političke restrikcije u pogledu objavljivanja odnosno neobjavljivanja rezultata istraživanja sprovedenih među marginalizovanim populacijama zauzimaju značajno mesto u metodologiji socioekonomskih i sociokulturnih istraživanja, njihov uticaj na sam dizajn istraživanja ne zauzima značajnije mesto u metodološkom kurikulumu relevantnih disciplina niti je bio predmet šireg razmatranja u domaćoj metodološkoj literaturi. U članku se promišlja uticaj etičko-političkih problematizacija na metod, preciznije na sam dizajn istraživanja, uočen tokom odvijanja jednog interdisciplinarnog istraživanja Roma u Srbiji, i skicira princip benevolentne asimetrije, artikulisan tokom rada na ovom projektu. Hipoteza, prema kojoj metod u užem smislu ne može biti autonoman u odnosu na etičko-političke faktore, proverena je i potvrđena i na planu pred-terenskih i na planu posleterenskih razmatranja. U analizi naglasak nije stavljen na izolovana tipična pitanja profesionalne i istraživačke etike, već na njihov međuodnos sa konzervativno shvaćenim metodološkim dizajnom. Tokom istraživanja je potvrđeno da dobijanje informisanog pristanka vrši značajnu distorziju tipa i kvaliteta informacija koje daju informanti. Dalje, utvrđeno je da je asimetrično benevolentno istraživanje, koje programski ima za cilj da doprinese proučavanoj zajednici, značajno zakomplikovano odbijanjem samih informanata, posebno onih koji uživaju ugled u lokalnim zajednicama, da ostanu anonimni, što takođe poziva na kontekstualno prilagođavanje etičkih standarda istraživanja. Konačno, ispostavilo se to, da se nanošenje štete proučavanima izbegava upravo nepridržavanjem etičkih protokola i smernica a ne njihovim pridržavanjem, kako glasi opšte normativno mesto. Za dalju debatu i diskusiju kandiduju se benigna autocenzura, kao izvagana mera brige da se informantima, involviranim istraživačima i institucijama ne nanese šteta s jedne strane, i postempiristički adisciplinarizam, kao mera približavanja akademskih i primenjenih istraživanja u pogledu integriteta, s druge.
Ključne reči: etika istraživanja – princip benevolentnosti, politika znanja – asimetrija, adisciplinarnost, metodologija društvenih nauka, etika istraživanja – društvene nauke, metodologija – humanističke discipline, manjinske populacije – istraživanje, refleksivnost, terensko istraživanje, etika – uticaj na metod, primenjena istraživanja – autocenzura, nauka – politička korektnost, sociologija – Srbija, ekonomija – Srbija, etnologija/sociokulturna antropologija – Srbija, Romi – Srbija