Kakva nam arheologija treba?
Apstrakt: Od vremena konstituisanja arheologije kao akademske discipline do danas, dogodile su se dve radikalne revizije teorijskih polazišta, ciljeva, metoda, odnosa prema drugim poljima istraživanja. Međutim, potencijalno dalekosežne posledice ovih dubokih preispitivanja nisu imale jednakog odjeka u svim akademskim sredinama. Kritičko preispitivanje epistemoloških osnova arheologije u Srbiji ukazuje da je naša profesionalna zajednica u velikoj meri ostala rezistentna na promene paradigme u širem disciplinarnom okruženju, te još uvek preovlađuje kulturno-istorijski pristup, prvi put podvrgnut temeljnoj kritici još sredinom XX veka. Hvatanje u koštac sa ovim značajnim zakašnjenjem otvara mnoga ozbiljna pitanja, počevši od selekcije između različitih, ponekad međusobno suprotstavljenih teorijskih stanovišta koja su već decenijama deo arheološkog istraživanja i sa sobom nose određene konsekvence u pogledu metodoloških i metodskih aspekata discipline. Parcijalno, nekritičko i nedovoljno teorijski utemeljeno preuzimanje pojedinih elemenata istraživanja može dovesti do jednako loših rezultata kao i potpuno zatvaranje za uticaje iz drugih arheoloških sredina. Stoga je nužno u disciplinu uvesti svest o društvenoj odgovornosti arheologa, značaju akademskih narativa koje proizvodimo i načinima njihovog stvaranja. Ovaj zadatak neminovno počinje već tokom osnovnog akademskog obrazovanja, ali uključuje i pitanje različitih odnosa prema široj društvenoj zajednici.
Ključne reči: arheološka epistemologija, promena paradigme, društvena odgovornost